بر بلندای کوه بیل

و اکنون قصبه بلوک کازرون را نیز «کازرون» گویند. به مسافت 4 فرسخ بیشتر در میانه جنوب و مشرق شهر شاپور خراب است. در کتابهای تاریخ نوشته اند چون شاپور شهر شاپور را بساخت کازرون را از توابع آن قرار داد، پس فیروز پسر بهرام آن را شهری نمود، پس قباد بر آن بیفزود و شهری بزرگ گردید و عرض آن از خط استوا 29 درجه و 35 دقیقه و طول آن از گری نیچ 51 درجه و 45 دقیقه و انحراف قبله آن از نقطه جنوب به جانب مغرب [] درجه و [] دقیقه است. به مسافت 21 فرسخ کاروانی از شیراز دور افتاده است. نزدیک به 2000 درب خانه دارد و عموم خانه های آن از گچ و سنگ ساخته اند، حصار و باروئی نداشته و ندارد و او را 4 محله است:

محله بازار، محله بالا، محله گنبد، محله مصلی و این محلات از یکدیگر جدا و دور افتاده اند و در میانه جنوب و مغرب این قصبه «باغ نظر» است که حاجی علی قلی خان در حدود سال 1180 و اند ساخته و چهار خیابان آن را درخت نارنج کاشته و درازی دو خیابان آن نزدیک به 200 ذرع و دو خیابان دیگرش از 130 ذرع بیشتر است و درختهای نارنج باغ نظر همان است که حاجی علی قلی خان کشته است و هنوز به خرمی و تنومندی باقی است.

و از قصبه کازرون علما و سادات و مشایخ و بزرگان و شعرا برخاسته اند که نام آنها زینت متون کتب علمیه و تواریخ گشته است مانند: سلطان محققین، خاتم صدیقین، کاشف اسرار، مقتدای مهاجر و انصار، مظهر انوار قدسی حضرت سلمان فارسی رضی الله تعالی عنه. اگرچه آن حضرت از قریه «دشت ارجن» که اکنون از توابع کوه مره شکفت است، بود لیکن از قدیم دشت ارجن‏ از توابع کازرون بود و حضرت سلمان در قصبه و بلوک کازرون، قبیله و عشیره داشته و آنها را «سلمانی» می‏گفتند و تاکنون قبرستان سلمانیها در قصبه کازرون باقی است و زیارتگاه اهالی آن نواحی است.

در بعضی از کتابها نوشته اند که جناب خاتم انبیاء (ص) در اواخر زندگانی به صحابه فرمود و خطی نوشتند و مزین به مهر مبارک داشتند که چون نواحی کازرون به دست مسلمانان مفتوح گردد، قبیله سلمان را از جزیه معاف دارند و سالها آن قبیله در مهد آسایش بودند و این خبر از آینده را بر سبیل خرق عادت فرمود

. و از اعاظم علما و اکابر فضلاء نواحی کازرون است: حضرت مولانا جلال الدین محمد علامه دوانی‏ که قوه بنان و قلم بیان از تحریر اوصاف و کمالات و ذکر تصنیف و مؤلفات آن جناب عاجز است. سالها مسافرتها نمود و در خدمت امرا و سلاطین قراقوینلو و آق قوینلوی ترکمان، احترامی تمام داشت و در ایام شوریدگی مملکت فارس از جنگ حضرت خاقان گیتی- ستان شاه اسماعیل صفوی طاب ثراه و سلاطین آق قوینلو، جناب مولانا مدتی در نواحی لارستان و بندر جرون که نزدیک بندرعباس است توقف نمود، پس عود به شیراز فرموده، صلاح خود را در توقف‏ ندید، لابد گشته متوجه کازرون گردید و در نزدیکی «پل آبگینه» دو فرسخ مشرقی بلده کازرون وارد اردوی امیر ابو الفتح بیک برادرزاده حاجی بیگ بایندری ترکمان گردید و نهایت احترام را دید و بعد از چند روزی ناخوش گشته، وفات یافت و جنازه او را به عزت تمام از اردو، به قریه «دوان» که مولد و موطن اصلی آن جناب بود، برده، در جوار قبر شیخ علی دوانی که یکی از مشایخ مشهور است، دفن نمودند و این واقعه در سال 906 هجری اتفاق افتاد و این چند بیت از علامه دوانی زینت فارسنامه گردید.

و از مشایخ مشهور نواحی کازرون است: مولانا عماد الدین محمود کازرونی. سالها در کازرون و شیراز به تدریس و تعلیم علوم اشتغال داشت الی دوانی. در کتاب مزارات شیراز نوشته است‏ : آن جناب شیخی ناسک و عابدی سالک بود و در سال 770 و اند وفات یافت. و از علمای کازرون ابو الفضل خطیب کازرونی است. سالها در کازرون و شیراز به تدریس و تعلیم علوم اشتغال داشت و در علوم عقلیه، خدمت علامه دوانی، تحصیل نمود و در سال 930 وفات یافت. و از اشراف علماء کازرون است: سلاله سادات عالی درجات، سید میر حسن طباطبائی کازرونی. حاشیهای بر کتاب شرح لمعه نوشته است، در سال 1150 و اند وفات یافت. و از بزرگان پیشین کازرون است: خواجه امین الدین ابو الحسن بن خواجه بی‏خبر کازرونی. وزیر پادشاه زمان تکلة بن زنگی سلغری، سالها وزارت نمود و مملکتی را از درستکاری بیاسود و در سال 548 در شیراز وفات یافت. و دیگری خواجه امین الدین کازرونی وزیر سلطان مسعود بن سلطان محمود و سلطان مودود بن مسعود بن سلطان محمود غزنوی است. و دیگر خواجه مطهر الدین عبد الله کازرونی وزیر عضد الدوله فنا خسرو دیلمی است که فتح بر عمان و بلده مسقط را فرمود.

 و از سلسله های قدیم این بلوک است: سلسله خوانین کازرون که چندین سال به حکومت این بلوک برقرار بودند و بزرگیها نمودند، اصل آنها از ایل افشار خراسان است که در اوائل دولت سلاطین صفویه طاب ثراهم به حکومت کازرون مأمور گشتند و اول کسی که از این سلسله به عنوان حکومت وارد کازرون گشته، خواجه پیر بداق افشار است. در حدود سال 1000 و اند شاهنشاه زمان، اعلیحضرت شاه عباس ماضی جنت مکان او را به ایالت کازرون سرافراز فرمود و بعد از وفات او خلف الصدقش، خواجه پیر ولی، نعم الخلف آمده و به جای پدر قرار گرفت و بعد از وفات او خواجه حسن علی مباشر امور حکومتی کازرون گردید و بعد از وفات او خواجه حسین علی افشار ضابطی این بلوک را تصاحب نمود.

و این بلوک مشتمل است بر 46 قریه آباد:

آب کناران  - ابو علی - الیف - پاپونی - ‏پاره - پاوسکان‏ - پریشان - بلیان - بناف - بورنجان - بوشکان‏ - بو الحیات - تل گاوک‏ - جدس - چنار شاهیجان - چوکک‏ - حسین ‏آباد - خدا آباد - دریس‏- دوان - دوسیران - ده دشت - دیکانک - سرتابه - سرحد کلانی - سعدآباد - سمغان - سید نصیری - سیف آباد - شاپور - عبدوئی - عموئی - قلعه سید - کازرون - کاسه کان‏ - گاو کشک‏ - گرگی دان‏ - کلانی- کمان‏کشی - کنده نظری - کوه مره پشت کوه - کوه مره جروق - کوه مره شکان - کوه مره فشقویه - مشتان - مله اره - موده خواجه - موردک - مهرنجان - میبدی - نودان - وارک - وهله.^[1]

منبع : پژوهشکده تاریخ اسلام

http://www.ptewiki.com/wiki/index.php5